Вести

KURŠUMLIJA/MERDARE – U protekle tri godine jug Srbije je bio nemirno područje koje su potresali oružani sukobi između albanskih ekstremista i pripadnika MUP-a

za novinar.de Stefan Radović, 14.12.2009 (Foto: S.Radović)

+++

koji su pretili da prerastu u događaje već viđene na prostorima bivše Jugoslavije. Epicentar ovih dešavanja bio je prostor uz administrativnu granicu Srbije sa Kosovom, koji je kumanovskim sporazumom pretvoren u „zonu bezbednosti“ dužine 402 i širine 5 kilometara. Tu nije bilo dozvoljeno prisustvo VJ, dok je i pripadnicima policije stavljeno ograničenje da mogu da patroliraju samo sa lakim naoružanjem. Upravo su ova ograničenja omogućila albanskim ekstremistima da vrše česte upade sa teritorije Kosova, kojih je, prema podacima MUP-a Srbije, samo u opštinama Preševo, Bujanovac i Medveđa bilo više od 1.000. Pri tome je 31 lice izgubilo život, a 92 je teže i lakše ranjeno saznajemo od dobro obaveštenog izvora iz  vrha Policijske uprave u Kuršumliji.

Podaci o oružanim incidentima u drugim opštinama koje se graniče sa Kosovom su dugo predstavljali nepoznanicu, a posebno se to odnosi na incidente u opštini Kuršumlija, koja ima i najdužu administrativnu granicu sa Kosovom (106 kilometara). Inače, na teritoriji ove opštine ne živi nijedna albanska porodica, pa cinici kažu da zato i nije vođeno previše računa o oružanim sukobima.

NAPADI NA POLICIJU I GRAĐANE

Prvi veći sukob koji je odneo i ljudske živote dogodio se upravo u kopnenoj zoni bezbednosti kuršumlijske opštine. Naime, 21 novembra 1999, u ranim jutarnjim satima, naoružani Albanci sa prostora podujevske opštine su iz automatskog oružja napali policiju na bezbedonosnom punktu Prepolac. Pred brojno nadmoćnijim napadačima malobrojni policajci su bili prinuđeni da se povuku. Prilikom povlačenja, terensko vozilo policije je na lokalnom putu naletelo na protivtenkovsku nagaznu minu. Usledila je velika eksplozija. Na licu mesta su u uništenom vozilu živote izgubili Živorad Pantović i Jovica Janićijević, dok su šestorica policajaca teško povređena. Nakon dva dana na VMA u Beogradu je preminuo teško povređeni policajac Milenko Strugar.

Bio je ovo samo jedan u seriji oružanih prepada na pripadnike MUP-a i stanovnike Kuršumlijske opštine. Već 11. decembra došlo je do novog oružanog incidenta. U ataru sela Matarova, nedaleko od graničnog prelaza u Merdaru, Milorad Kujović i Radisav Milićević su traktorom na seoskom putu naleteli na protivtenkovsku nagaznu minu. Usled eksplozije potpuno je uništena traktorska prikolica, a pukom srećom Kujović i Milićević su ostali nepovređeni. U blizini je otkrivena još jedna protivtenkovska mina, koja je demontirana. Istog dana, u večernjim satima je izvršen i žestok napad automtskim oružjem na ovo selo, na koji su meštani bili prinuđeni da uzvrate. Višesatni sukob, u kome su albanski ekstremisti koristili automatsko oružje, okončan je tek nakon što su seljaci uzvratili žestokom vatrom po napadačima. Do zvaničnih informacija o ovom događaju je tada bilo nemoguće doći.

Ovo su bila samo dva u nizu oružanih sukoba koji su usledili u kuršumlijskoj opštini uz administrativnu granicu Srbije i Kosova. Napadi na policajce i meštane pograničnih sela su nastavljeni, a uznemirenje i nesigurnost stanovnika u tampon zoni bili su veliki. Istovremeno, iako seljaci u selima koja su smeštena u graničnom pojasu sa Kosovom zavise od obrade posne planinske zemlje, oni nisu mogli da poseju čitave komplekse njiva. Ko je posejao prethodne godine, nije pokupio letinu, pošto pripadnici KFOR-a i policije nisu mogli garantovati bezbednost. Na desetine hektara obradive zemlje u ovom području je polako zarastalo u korov, a neki od uglednih domćina su postali socijalni slučajevi. Na lokalnim seoskim putevima pronađene su protivtenkovske mine koje su demontirane, ali su zato seljaci sa ovog područja postali još oprezniji i mnoge puteve više nisu koristili zbog straha da poljoprivrednim mašinama mogu naići na neku od neotkrivenih mina.
Prisustvo policije je i dalje bilo nedovoljno, pa su često seljaci sa ovog područja bili prinuđeni da se samoorganizuju tako što su patrolirali selima i držali noćne straže.

U ovom periodu su se dogodila i nova ubistva. U selu Šušnjak, ubijena je starica Božana Zečević čije je vezano telo pronađeno nekoliko dana nakon ubistva. U selu Dabinovac ubijen je stočar Milan Milovanović. Treća žrtva je Mirko Sarić iz sela Tačevac, čije je izmasakrirano telo pronađeno nekoliko dana nakon nestanka.
Nedugo posle ovog ubistva, naoružani Albanci su izvršili direktni napad na Tačevac. Tom prilikom je zapaljena kuća porodice Sarić, a oni su bili prinuđeni da se isele iz svog mesta. Slična sudbina zadesila je i porodicu Aleksić iz ovog sela. Naime, i njihova kuća je bila meta višečasovne opsade koja je prekinuta tek nakon što je pristigla policijska interventna jedinica iz Kuršumlije. Međutim, zbog nedostatka bezbednosti i porodica Aleksić je bila prinuđena da se iseli, tako da je ovo selo ostalo bez ijednog stanovnika.

U međuvremenu, iz još tri sela kuršumlijske opštine iselilo se kompletno stanovništvo. Takođe, na desetine meštana čije su kuće smeštene u neposrednoj blizini linije razdvajanja između Srbije i Kosova napustilo je svoje domove i iselilo se na bezbednija mesta. Pojedina sela koja su bila meta napada, ne samo iz automatskog naoružanja, već i minobacačkim projektilima, su najavljivala kolektivnu seobu. Zvaničnici su o ovim događajima ćutali, a preplašeni seljaci iz graničnog pojasa opštine Kuršumlija su uzalud obijali pragove državnih institucija.

ŽIVOT POD KONTOLOM ALBANACA

Nakon svih muka koje su pretrpeli seljaci u kopnenoj zoni bezbednosti kuršumlijske opštine, valjda su i nadležni u Republici shvatili da je vrag odneo šalu i da oružani incidenti na ovom prostoru mogu poprimiti i dramatičnije razmere, pa je prisustvo policije u međuvremenu pojačano, što je uzrokovalo smanjivanje broja incidenata. Takođe, krajem maja meseca prošle godine, sklopljen je sporazum na jugu Srbije o razoružanju OVPBM, kao i o ulasku vojske i policije u kopnenu zonu bezbednosti. U ranim jutarnjim satima 28. maja, pripadnicima 2. i 3. armije VJ, u sadejstvu sa policijskim snagama, je nakon tri godine dozvoljen ulazak u ovo demilitarizovano područje. U međuvremenu, došlo je do novih sporazuma o redefinisanju kopnene zone bezbednosti, čime je ukinut najveći deo ograničenja koja su bila postavljena našim snagama bezbednosti kumanovskim sporazumom. Međutim, zona kopnene sigurnosti nije potpuno ukinuta. U tom periodu, na prostoru uz administrativnu granicu Srbije i Kosova u kuršumlijskoj opštini smanjen je broj incidenata, ali je u jednom od upada albanskih ekstremista u selu Trpeze ubijen meštanin ovog sela Dušan Mićunović. Njegovo izrešetano telo je pronađeno na samoj administrativnoj liniji.

Migracija sa prostora ove opštine je velika, pa prema zadnjem popisu SO Kuršumlije na područiju ove opštine živi svega 13.400 stanovnika.

Kuršumlija pripada krugu najnerazvijenijih opština u Srbiji. Nekoliko sela, uglavnom uz administrativnu granicu sa Kosovom, poput Vukojevca, Tačevca, Pardusa i još nekih, izbrisano je sa geografske karte pošto u njima više niko ne živi jer su Srbi u strahu od svakodnevnih upada Albanaca pobegli u veće gradove.

Stefan Radovi, 14.12.2009