Вести

M. Br. 521/08, Zagreb 23.10.2008; Predmet: Komisija za proučavanje liturgijskih pitanja, Veza: SIN br. 1898/zap. 1224 od 9.10.2006 i SIN br. 646/Zap.702 od 26. 06. 2007

SVETOM ARHIJEREJSKOM SINODU SRPSKE PRAVOSLAVNE CRKVE BEOGRAD

+++ Episkop Raško-Prizrenski, a sada Patrijarh srpski Pavle odgovarao je na razna liturgička pitanja, koja su objavljivana u GLASNIKU, službenom listu Srpske pravoslavne crkve od 1968. do 1997. godine, u rubrici: „Pitanja i odgovori“. Kasnije je izašla knjiga u tri toma: „Da nam budu jasnija neka pitanja naše vere“, drugo izdanje, Beograd, 2007. Na kraju treće knjige navedena je literatura koja je dragocena za Liturgiku kao nauku o bogosluženju. U našim Bogoslovijama kao i na Bogoslovskom fakultetu SPC u Beogradu Liturgika i Eortologija se predavala i učila po udžbeniku od profesora Lazara Mirkovića, koji je bio veliki autoritet i odličan poznavalac liturgičke nauke.

VELIKI TIPIK to jest USTAV CRKVENI koji sadrži pravila svake pojedine službe, svih praznika hristovih, bogorodičinih i svetih, kao i PRAVILA IZ TRIODA POSNOG I CVETNOG I DRUGIH činodejstava crkvenih po vernim izvorima dopunio, posrbio i s blagoslovom i dozvolom Svetog arhijerejskog sinoda pod 17. okt. 1891. M.440/Sin.19 sastavio protojerej Vasilije Nikolajević… Drugo popravljeno izdanje… u Sremskim Karlovcima, 1905. (Glava jedanaesta – G. Sveta liturgija. 1. Liturgija Sv. Jovana Zlatoustog. Str. 36- 50). Za parohijske potrebe, gde nema potrebnih bogoslužbenih knjiga u upotrebi je ZBORNIK crkvenih bogoslužbenih pesama, psalama i molitava. Izvod iz crkvenog pravila, Beograd, 2005. Izdanje Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve.

NEDELjA SVETE PEDESETNICE, praznične službe s grčkog preveo IRINEJ, srp. pravosl. episkop bački, Ujvidek, 1942., sa bogatim objašnjenjima ispod teksta, (12. RED BOŽANSTVENE I SVEŠTENE LITURGIJE, onaki kao što je u Velikoj Crkvi i Svetoj Gori Atonskoj; str. 273-340 ).

SLUŽEBNIK, izdanje Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve, Beograd, 1962. u kome je na kraju odštampano i Izvjestije učiteljnoje, u kome su korisna uputstva za sveštenoslužitelje. Na žalost, u poslednje vreme napadnuto je to Uputstvo kao da je u njemu nešto negativno izloženo. Na kraju odštampan čin DOČEK ARHIJEREJA PRILIKOM KANONSKE POSETE. Poslednje izdanje SLUŽEBNIKA na crkvenoslovenskom jeziku štampano je po blagoslovu Patrijarha Pavla i Svetog arhijerejskog sinoda u Beogradu, 2001. godine. U ovom izdanju nema Izvjestija … SLUŽEBNIK na Srpskom jeziku u izdanju Svetog arhijerejskog sinoda iz 1986. zatim, 1998. i 2007. godine donosi izvesne promene koje su pod uticajem samovoljnog unošenja promena, iako je u izdanju Svetog arhijerejskog sinoda, nije u skladu sa odlukama Svetog arhijerejskog sabora SPC, jer polemika o izmenama u bogosluženju, posebno u Liturgiji Svetog Jovana Zlatoustog još nije odobrena od Svetog arhijerejskog sabora. Božanstvene liturgije u prevodu arhimandrita dr. Justina Popovića, Beograd. 1987. ima takođe izvestnih razlika o kojima je pisao i Episkop bački Irinej Ćirić u svojoj knjizi Nedelja Svete Pedesetnice.

Blagoslovom Njegovog Preosveštenstva Gospodina Hrizostoma, Episkopa Žičkog odštampan je ČINOVNIK Arhijerejskog sveštenosluženja, Vrnjačka Banja, 2006., u kome su odštampane izvesne razlike na ЧИНОВНИК АРХIЕРЕЙСКАГО СВЯЩЕНОСЛУЖЕНИЯ, rusko izdanje, 1965., po kome se do sada služilo u Srpskoj pravoslavnoj crkvi. U ruskom ČINOVNIK-u, izdanje Moskovske Patrijaršije, Moskva, 1982, na kraju knjige izloženo je uputstvo crkvenog sveštenosluženja pri arhijerejskom služenju Svete liturgije – УКАЗАНИЯ ДЛЯ СВЯЩЕННО-ЦЕРКОВНОСЛУЖИТЕЛЕЙ ПРИ АРХИЕРЕЙСКОМ СЛУЖЕНИИ ЛИТУРГИИ -strana: 28- 47.

Hristos Nova Pasha – Božanstvena Liturgija, sveštenosluženje, pričešće, zajednica Bogočovečanskog tela Hristovog od Episkopa Atanasija (1. i 2.), Beograd- Trebinje, 2007. (3. Beograd- Trebinje, 2008), zahteva stručni kritički prikaz, posebno za napomene koje izlaže autor, ovog značajnog rukopisnog blaga. Njegovim javnim istupanjem i uvođenjem promena u bogosluženje svete liturgije izazvalo je u Crkvi različita reagovanja, raznovrsne pritiske, nezadovoljstva kod sveštenika i vernika u pojedinim sredinama, polemike preko štampe, elektronskih medija i slično, jer mnogi ne poštuju odluke Svetog arhijerejskog sabora.

DREVNE HRIŠĆANSKE LITURGIJE, preveo sa ruskog i crkveno- slovenskog dr Mateja Matejić, protojerej- stavrofor, Raška, 2002. dragocena je za sagledavanje razvoja bogosluženja. Da dodamo i Molitvenik, koji je uredio protojerej- stavrofor Dr Mateja Matejić Kragujevac, 1988. (Proskomidija, str. 25- 41; Liturgija oglašenih, str. 43- 64; Liturgija vernih, str. 65- 109). Protojerej Mateja Matejić je mikrofilmovao mnoge rukopise, naročito iz Manastira Hilandara i na Univerzitetu u Kolumbusu, SAD, organizovao čuvenu Hilandarsku sobu, gde se proučavaju stari rukopisi.

Zbog samovoljnog menjanja dosadašnjeg pravila služenja Svete liturgije usledila su mnogobrojna pisma sa potpisima vernika negodujući što se ne poštuje odluka Svetog arhijerejskog sabora i što se remeti poredak u Crkvi. Pojavila se knjiga Pravoslavlje i savremena reformacija (obnovljenstvo) …Odakle dolaze zahtevi za promenama u bogosluženju, Kragujevac, 2007., kao reakcija na knjigu „Leks Orandi“ – pravilo molitve. Tu je, između ostalog, kratko tumačenje svete liturgije od protojereja- stavrofora Dušana Kolundžića,profesora, U pravu su ali greše, od protojereja- stavrofora Dr. Mateje Matejića, Sveta tajna evharistije – liturgija od prepodobnog Avve Justina Popovića.

Koliko mi je poznato još je na snazi odluka Svetog arhijerejskog sabora SPC da prilikom sabornog bogosluženja svi arhijereji nose mitre. U poslednje vreme to se pravilo često ne poštuje, već samo jedan arhijerej nosi mitru pri bogosluženju, ostali u panakamilavkama, slično Carigradskoj grčkoj praksi, iako u Arhijerejskom činovniku stoji uputstvo kada se skida mitra i kada se stavlja na glavu kao i za omofor i zatvaranje i otvaranje Carskih dveri. U Moskovskoj patrijaršiji pored arhijereja nose mitre i mitronosni arhimandriti i protojereji. Taj se poredak drži za vreme bogosluženja. U pojedinim slučajevima neki arhijereji nose svojevrsne skufije, ne nose mitru kao što je to prikazano kod Venijamina u Novaja skrižal. Neki sveštenomonasi oblače Mandije kao arhijereji sa ukrašenim tablicama. Bila bi velika lista kada bismo prikazivali šta se sve čini mimo propisanog poretka. Nastojatelj može da promeni izvesno pravilo u opravdanim slučajevima, a to Tipik napominje u raznim slučajevima, „ašče izvolit nastojatelj“.

U vezi izveštaja Svetog i sveštenog sinoda Grčke pravoslavne crkve o toku rada 8. svegrčkog liturgičkog razgovora o „Hrišćanskoj eortologiji – pomen Božji, središte praznovanja“ u Melisijatici Magnezijskoj od 18. do 20.09.2006 doneti zaključci korisni su i za Srpsku pravoslavnu crkvu radi opšteg jedinstva pravoslavnih Crkava. Citiraćemo od predloga pod brojem 10. Primena Tipika: verno sledovanje Tipiku i ograničavanje samovolje kako bi vladao red o crkvenim praznicima, izučavanje Tipika kao deo teorije crkvene muzike, pažljivo kontrolisanje novih službi, proučavanje nedostataka u Tipiku kako bi bila usaglašena i ujednačena problematika Tipika.

Naši sveštenici znali su u raznim nedoumicama da potraže odgovor u knjizi od Radovana Dimitrijevića, Pitanja i odgovori, Beograd, 1929. Vasilija Nikolajevića, Praktični sveštenik, Zemun, 1907, Bulgakov, Nastolnaja knjiga, Nikoljski, Posobie… Kiprijan Kern, Evharistija, i drugih. Tumačenja liturgije koristilo se po Svetom Simeonu Solunskom i Germanu, patrijarhu carigradskom. Čitanje molitava na glas i tajno, Tropar trećeg časa za vreme osvećenja svetih darova na liturgiji kao da je centralni problem, iako nam je svima poznato kako je do toga došlo i da rukopisni služebnici to nisu imali, kao i štampani Služebnici u Veneciji iz polovine 16.veka u Srpsko-slovenskoj redakciji.

Izdavanje Bogoslužbenih knjiga na savremenom srpskom jeziku trebaće mnogo vremena i finansijskih sredstava da se to ostvari. Koliko mogu da nam posluže preostale rukopisne bogoslužbene knjige i štampane to će generacije imati posla dok se to postigne. Naše riznice pune su ruskih i grčkih bogoslužbenih knjiga, a na srpskom jeziku to je daleko od ostvarenja. Moskovska patrijaršija u stanju je da nas snabdeva i danas sa bogoslužbenim knjigama, odeždama i crkvenim predmetima. U našoj Crkvi još nemamo zvanični prevod Biblije, kritikovana je Karlovačka Mitropolija koja je bila dobro organizovana i stvorila svoju epohu. Nisu bez razloga Sremski Karlovci prozvani Srpskim Sionom iz čije riznice se još i danas koristimo, kao što je najnovije izdanje Izdavačkog fonda SPC Arhiepiskopije Beogradsko- Karlovačke, Sveti German Carigradski* Nikolaj Andidski, Tumačenje svete liturgije, istorija crkve i mističko sozercanje* Proteorija o simvolima i tajnama koje bivaju u liturgiji, Beograd, 2008.

Na kraju slobodan sam predložiti Svetom arhijerejskom sinodu da se u ovu Saborsku komisiju uključe i profesori Liturgike iz Bogoslovija i Bogoslovskog fakulteta i protojerej-stavrofor dr Mateja Matejić, protojerej-stavrofor prof. dr Nedeljko Grgurević, protojerej-stavrofor Dušan Kolundžić, profesor, protođakon prof. dr Pribislav Simić, prof. dr Đorđe Trifunović koji je uredio i izdao Nikodimov tipik. Oni bi se bavili naučnim i istraživačkim radom i pripremali bi izveštaje i predloge za odluku Svetom arhijerejskom saboru za eventualne izmene dosadašnjeg crkvenog poretka usaglašavajući to sa ostalim pravoslavnim Crkvama i njihovim komisijama za liturgička pitanja, kako bi se sprečila samovolja pojedinih „reformatora“. Nezaobilazno je da budemo dosledni i svojim arhijerejskim zakletvama Bogu, da se ne nađemo, ne daj Bože, kao krivokletnici ne poštujući Crkveni i kanonski poredak.

Svetom arhijerejskom sinodu odani

+Mitropolit Zagrebačko-Ljubljanski
Jovan

izvor: mitropolija zagrebačko ljubljanska; 23.10.2008

– Tekst je preuzet sa portala savest.org