Вести

U ponedeljak se na kioscima pojavio „Istorijski atlas sveta“ za škole i kuću beogradskog izdavačkog preduzeća Monde Neuf. Takav način približavanja istorije učenicima, i odraslima koji su već pomalo zaboravili „gradivo“, bio bi za svaku pohvalu da atlas ne vrvi od grešaka i da kroz njega ne provejava duh jednostranosti i prekrajanja prošlosti.

Dragomir Anđelković, dipl. istoričar;  2. novembar 2007

Evo tek nekih grešaka i „previda“ koje sam primetio:

Prema kartama posvećenim reformaciji i katoličkoj obnovi u Evropi (16-17. vek), na str. 38-39, u Srbiji, Crnoj Gori, Bosni, Hercegovini, Vlaškoj, muslimani čine značajnu većinu stanovništva dok su pravoslavci skoro beznačajna manjina (da paradoks bude veći, u Vlaškoj gde gotovo i nije bilo muslimana oni su na karti na str. 39 prikazani kao stopostotna većina)! Opet, činjenica je da je prema turskom popisu iz 1468-69 godine na prostoru srednjovekovne bosanske države bilo manje od 1% muslimanskih domaćinstava, da bi u vreme kada je BiH dospela pod vlast Beča udeo muslimana dostigao 39% (naspram 43% pravoslavaca). Što se tiče Srbije i Crne Gore, udeo muslimanskog stanovništva ni u 16-17. veku, ni kasnije, nije dostigao ni približne razmere.

U delu posvećenom žrtvama u prvom svetskom ratu (poginulim i umrlim vojnicima), na str. 65, stoji da je Srbija imala 120 hiljada žrtava! Ako broj od 1,3 miliona ukupnih žrtava može da bude diskutabilan (zbog poslovičnog mešanja broja poginulih i demografskih žrtava, odnosno kombinovanja tih podataka, na južnoslovenskim prostorima) precizan je broj od oko 370 hiljada poginulih srpskih vojnika. Na drugoj stani, vojni gubici nekih drugih zemalja su predimenzionirani, pa je tako navedeno da je V. Britanija imala 1,85 miliona poginulih i umrlih vojnika a stvarno je imala 1,1 milion žrtava (uključujući i nestale).

Iz karte koja govori o rasporedu naroda u Austrougarskoj (1868-1918), na str. 57, saznajemo da već tada postoji bošnjačka nacija. Ni nakraj pameti mi nije da osporavam Bošnjacima pravo da se tako izjašnjavaju, ali radi istorijske istine, nijedan popis stanovništva sproveden u Austrougarskoj ne govori o Bošnjacima.

Što se tiče naše novije (nesrećne) istorije, prema karti posvećenoj raspadu Jugoslavije (str. 93) proizlazi da je jedino područje Republike Srpske i, nekadašnje, Republike Srpske Krajne, bilo zahvaćeno ratnim operacijama. Kao da se i u drugim krajevima BiH i Hrvatske nisu odvijale ratne operacije i etničko čišćenje (npr. rat Hrvata i Muslimana – Bošnjaka u Centralnoj Bosni ili etničko čišćenje Srba sa prostora pod kontrolom Hrvata i Muslimana).

Autori bespogovorno prihvataju „teoriju“ o ilirskom poreklu Albanaca (str. 29, Naseljavanje Južnih Slovena na Balkanskom poluostrvu). A kako navodi vrstan poznavalac tog problema Peter Bartl, autor knjige „Albanci – od srednjeg veka do danas“: „Slika koju albanska nauka stvara o ranoj istoriji sopstvenog naroda je pojednostavljena, nekritička i deluje iskonstruisano. Jezičkih dokaza o ilirsko-albanskoj srodnosti gotovo da i nema.“

Da ne ispadne da tvrdim da je sve samo na štetu Srba, na str. 50, na karti posvećenoj građanskim, nacionalnim i socijalnim pokretima koji su potresli Evropu oko 1848, teritorija Srbije je skoro duplo veća nego što je u to vreme bila. Uz to, greške i greškice nisu rezervisane samo za nas. Tako je Poljska navodno postala ruska provincija 1830. godine, a tačno je da je potpala pod vlast Moskve 1815 godine (možda autori misle na ustavne promene iz 1831. kojima je smanjena „autonomija“ Poljske, ali opet one nisu nametnute 1830). Ruska republika Čečenija se, po mišljenju autora, nalazi u južnom Sibiru, na granici Rusije i Kazahstana, a ne na severu Kavkaza. Iz atlasa „saznajemo“ da je Carska Rusija imala „autonomne pokrajine“ umesto protektorata u Srednjoj Aziji (Hiva i Buhara), itd.

Uz greške, ne mogu da ne spomenem i pojedine „jednostranosti“ i nekorektne interpretacije:

Iako je jedna karta posvećena istoriji Duklje (Zete) od 10 do 12 veka (a uzgred ništa se ne kaže o njenom etničkom karakteru), istorija druge moćne srpske države (i uz to prve po redosledu jer njom su vladali potomci vođe koji je Srbe doveo na evropski jug), Srbije (Raške), do 12. veka kao da ne postoji! Kao da su beznačajni vladari kao što su Vlastimir, Mutimir, Petar, moćni Časlav. Autori zanemaruju da je, zahvaljujući vizantijskom caru Konstantnu Porfirogenitu i njegovom izuzetnom „Spisu o narodima“ (čiji značajan deo je posvećen Srbima i pogotovo ranoj istoriji balkanske Srbije), naša istorija od doseljavanja Slovena na Balkan pa do sredine 10. veka daleko od toga da je nepoznata, a da za period do 12. veka postoje drugi izvori.

Tri karte su posvećene problemima hrvatskog i slovenačkog rubnog etničkog područja, u vezi sa razgraničenjem Kraljevine SHS sa Italijom odnosno Austrijom, a nijedna za nas do danas delikatnom problemu Kosova i Metohije! Uzgred, našu javnost sigurno više zanimaju i granični sporovi Srbije sa Bugarskom u vezi sa Makedonijom i jugoistočnim krajevima Srbije, ili pitanje razgraničenja sa Mađarima u Vojvodini 1918. godine, od graničnih sporova koji su u vezi sa našim zapadnim južnoslovenskim komšijama.

Drugi svetski rat obrađen je kao da je atlas izdat 1965. godine! Sve se posmatra isključivo kroz prizmu partizanskog pokreta, Tito nam se osmehuje sa stranica atlasa … samo još fali slika „izdajnika“ Draže Mihajlovića. Uzgred, na karti koja prikazuje Evropu 1942. godine ne pravi se razlika između savezničkih država Trećeg Rajha (npr. NDH poglavnika Pavelića ili Mađarske admirala Hortija) i okupiranih područja (kao što je Francuska, Grčka ili Srbija), već su sve to zemlje „pod nadzorom osovinskih snaga“. S druge strane, pristojni svetski atlasi (npr. engleski „Tajmsov istorijski atlas“) ne propuštaju da istaknu razliku između saveznica nacističke Nemačke i onih zemalja koje su bile pod okupacionom upravom.

Dve karte se bave istorijom Dalmacije i susednih hrvatskih i slovenačkih krajeva, a jedna Dubrovačkom republikom, dok se Vojna Krajna, oblast od bitnog značaja za srpsku istoriju, i ne spominje! Ujedno, nijedna karta nije posvećena seobama Srba ili istoriji Vojvodine. Uz to, celokupnoj istoriji Srbije od 1804-1914 godine posvećena je samo jedna posebna karta.

Na prvi svetski rat kao da se gleda iz perspektive Austrougarske! O zbivanjima na ratištu te carevine sa Italijom govore dve karte, a jedna je posvećena našem frontu, i to neutralno kao „balkanski front“. Čitaoci imaju priliku da vide kako je izgledao proslavljeni austrougarski feldmaršal, doduše srpskog porekla, Svetozar Borojević fon Bojna ili svetli car i kralj Franja Josif, ali nema slika srpkog kralja Petra ili naših vojvoda Putnika, Mišića …

Na kraju, nadam se da se radi o neupućenosti i nemaru autora (Denisa i Demira Šehića), recenzenta (prof. Tomaža Vebera) i stručnog saradnika (Midhata Šehića), a ne o malicioznosti. No, kako god bilo, ne bi trebalo da naša deca i ostali zainteresovani, kod kuće ili u školi, uče istoriju na osnovu ovakvog atlasa!

Dragomir Anđelković, dipl. istoričar

Izvor: spc.yu