Вести

Izbor novog patrijarha lako bi mogao da se pretvori u otvoren raskol u crkvi. Postoji podela na mlađe i starije, konzervativce (episkop bosanski Kačavenda) i reformatore (mitropolit crnogorski Amfilohije)

+++
Molba patrijarha Pavla… Posle razgovora sa članovima Sinoda patrijarh odlučio da se povuče

Srpska pravoslavna crkva 11. novembra odlučiće da li će prihvatiti molbu patrijarha Pavla da se posle 18 godina povuče s čela Srpske pravoslavne crkve. Ukoliko se to desi, istog dana biraće se novi patrijarh, potvrđeno je Pressu juče u Patrijaršiji i rečeno „da je za sada najizglednije da se odbije patrijarhova molba i sve odloži do proleća zbog velikih podela unutar crkve“.

Podele unutar SPC-a

– Vladika raško-prizrenski Artemije poslao je 1999. godine otvoreno pismo patrijarhu Pavlu u kome kritikuje njegovo pojavljivanje na prijemu kod Slobodana Miloševića povodom 29. novembra. Episkop bački Irinej (Bulović) i Filaret bili su patrijarhova pratnja na prijemu.

– Vladika Artemije je ove godine izazvao brojne polemike i negodovanja odlukom da smeni Teodosija, igumana manastira Visoki Dečani. Artemije je izjavio da episkop Teodosije ima podršku nekih episkopa kao što su mitropolit Amfilohije i bivši vladika zahumsko-hercegovački Atanasije

– Neslaganje Artemija i Amfilohija prvi put je postalo očigledno posle rasprave o Memorandumu iz 2004. godine o porušenim crkvama na Kosovu. Artemije je lobirao za radikalsko-narodnjački blok, Amfilohije za evropejce.

– Prilikom najave Vatikana da je moguće da u Srbiju dođe papa Benedikt XVI, Artemije je bio izričito protiv, dok se poseti nisu protivili Amfilohije, Lavrentije, Irinej niški i Jovan zagrebačko-ljubljanski.

– Veliki raskol u SPC-u dogodio se 1963. godine u vreme patrijarha Germana kada se SPC u emigraciji u Americi pod vođstvom vladike Dionisija odvojio od matice.

Izvor Pressa kaže da je patrijarh potpisao molbu pri punoj svesti posle razgovora s članovima Sinoda koji su ga obavestili o veoma teškom stanju u crkvi, ali i nakon što su ga lekari obavestili da više nikad neće napustiti zgradu VMA jer bi promena mikroklime za njega bila kobna. Najveća nedoumica sada je ko je bio kod patrijarha jer je vladika Amfilohije 12. oktobra bio u Carigradu, a vladika Lavrentije za Press kaže:

– Mene niko nije zvao. Do pre dvadeset dana ležao sam preko puta patrijarha. Pričali smo, ali o ovome ništa ne znam. Dobio sam samo poziv za Sabor. Mada to ništa ne znači jer je patrijarh mogao molbu da podnese i samo jednom članu Sabora.

Okršaj crnih riza

Podnošenjem molbe da bude razrešen dužnosti, patrijarh je sada razrešio i jednu od najvećih nedoumica u SPC-u jer su se vladike poslednjih meseci uglavnom sporile oko toga da li ga treba smeniti ili penzionisati. Pravi okršaj crnih riza sada počinje s obzirom na to da se beloj kamilavci nada barem desetak kandidata.

Naši izvori kažu da postoje barem tri koncepta oko budućeg patrijarha. Prvi i najlogičniji je da to bude u ovom trenutku najmoćniji i najuticajniji čovek u crkvi, dosadašnji zamenik patrijarha, mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije Radović. Po istom kriterijumu (uticaj i moć), najveći protivnici mogli bi da mu budu episkop bački Irinej Bulović, ali i žički episkop Hrizostom i niški Irinej.

Po drugom, na čelo SPC-a bi morao da dođe neko iz redova mlađih episkopa, modernih i vitalnih, koji nisu opterećeni istorijskim nasleđem i koji bi mogli lakše i efikasnije da sarađuju s vlastima. Nije tajna da bi mlađeg poglavara rado prihvatili i Boris Tadić i Milorad Dodik, a među kandidatima, ako ovo bude presudilo, smatraju se pre svih episkop zahumsko-hercegovački Grigorije, ali i dalmatinski Fotije, nikšićko-budimljanski Joanikije i požarevačko-braničevski Ignjatije.

Najozbiljniji pretendenti na tron svetog Save

Amfilohije Radović (70), mitropolit crnogorsko-primorski, izabran je na ovaj položaj 1991. godine, a pre toga je bio episkop banatski. Od prošle godine, zamenjuje patrijarha Pavla. Smatra se jednim od najmoćnijih poglavara u SPC-u, ali zbog preke političke naravi i brojnih kontroverzi, stekao je i veliki broj protivnika.

Irineja Bulovića (60), episkopa Bačkog, dugo su nazivali i crvenim vladikom. Bio je ljubimac Slobodana Miloševeća, ali i Zorana Đinđića. Smatra se najzaslužnijim za vraćanje veronauke u škole, a danas je član Vladine komisije za praćenje verske nastave. Na Bogoslovskom fakultetu predaje od 1981. godine.

Grigorije Durić (41), episkop zahumsko-hercegovački, smatra se predvodnikom struje mlađih episkopa SPC-a. Zamonašen je u Ostrogu 1992. godine, Bogoslovski fakultet je završio dve godine kasnije, a do 1997. godine je bio na postdiplomskim studijama u Atini. Duhovni vođa crkve u Hercegovini postao je 1999. godine.

Naravno, ne treba zanemariti ni treći koncept koji bi, zapravo, bio kompromis između prva dva, to jest da na čelo SPC-a dođe neko kome se ne daju velike šanse, kao što je bio patrijarh Pavle pre 18 godina.

Kada se slože komunisti i Bog

Zanimljivo je i podsećanje na koji način je izabran i dosadašnji patrijarh. Naime, izvor Pressa iz Patrijaršije navodi da nije tajna da su se za tadašnjeg episkopa raško-prizrenskog najviše zalagale „državne strukture“. Na kraju se s njegovim izborom složio i sam Gospod, pa kako kaže naš sagovornik iz Patrijaršije, „to je verovatno bilo prvi put da su se složili komunisti i Bog“.

Sociolog religije Mirko Đorđević podseća da je poslednjih decenija naša crkva prolazila kroz izuzetno teške periode, počev od komunističke diktature, otimanja imovine i raznih zabrana, pa sve do raskola u sopstvenim redovima.

Rat dveju struja

– Poznato je da se unutar SPC-a vodi borba za mesto patrijarha između dve struje – kaže Mirko Đorđević. – Prva je jaka bosanska struja na čelu s episkopom zvorničko-tuzlanskim Vasilijem Kačavendom, koja u svojim rukama ima snažne političke karte. Druga, koju predvodi mitropolit Crnogorsko-primorski Amfilohije Radović, znatno je umerenija. Između ove dve struje postoje brojne razlike koje se, pre svega, tiču unutrašnjih pitanja crkve. Pristalice Amfilohija se zalažu za uvođenje novina jer smatraju da crkva nije u stanju da rešava kosovsko pitanje i da je potrebno da se zbog naroda sarađuje s trenutnim organima vlasti. Drugi se, međutim, s tim ne slažu, naglašavajući da nije svejedno ko vodi državu jer se državna i crkvena pitanja prepliću.

Srpski patrijarsi

1. Sveti Joanikije Drugi (1383-1346)
24. Arsenije Treći Čarnojević (1674-1690)
38. Kalinik Drugi Grk (1765-1766)

Pećka patrijaršija ukinuta 1766. i potčinjena carigradskoj.
Srpska patrijaršija ponovo uspostavljena 1920.

39. Patrijarh Dimitrije (1920-1930)
40. Patrijarh Varnava (1930-1937)
41. Patrijarh Gavrilo (1938-1950)
42. Patrijarh Vikentije (1950-1958)
43. Patrijarh German (1958-1990)
44. Patrijarh Pavle (1990-2008)

Kosovsko pitanje, međutim, nije jedini problem oko koga se u crkvenim redovima „lome koplja“. Istoričar Miodrag Janković smatra da je Srbiji potreban patrijarh koji će objediniti konzervativnu i reformističku struju i koji će biti pravi duševni lekar naroda.

– U SPC-u postoji podela koja bi se mogla opisati kao podela na justinovce, koji se oslanjaju na tradiciju Justina Popovića i među kojima su Amfilohije, Atanasije i Irinej bački, i drugi front konzervativaca. Teško je predvideti ko bi mogao da bude novi patrijarh, kako zbog samog načina izbora, tako i zbog činjenice da će na njemu biti velika odgovornost. Pavle je bio veliki srpski patrijarh i dobro bi bilo da na njegovo mesto dođe neko ko će nastaviti njegovu tradiciju.

Naši sagovornici kao najveću tačku sporenja dveju struja navode odnos prema Rimokatoličkoj crkvi, odnosno ekumenizamu, promene oko služenja liturgije i Kosovo.

EKIPA PRESSA

BEOGRAD, 26.10.2008