Donosimo tekst nastojatelja manastira Banjska, Protosindjela Simeona. Tekst je nastao povodom sveobuhvatne obnove manastira Banjska, započete nakon oživljavanja ove svetinje 2004. godine, koju karakterise povratak mostiju kralja Milutina i Bogorodice Banjske.
Tekst je, u izdanju manastira Banjska, objavljen i kao knjizica.
Banjska -Svedok i činilac vaskrsenja u vizuri Svetostefanske perspektive
Danas nama kažu, deci ovog veka,
Da smo nedostojni istorije naše,
Da nas zahvatila zapadnjačka reka,
I da nam se duše opasnosti plaše
Dobra zemljo moja, lažu!
V A S K R S E Nj E
U fokusu događaja od istorijskog značaja za Kosovo i Metohiju i srpski narod u celini – Vaskrsenja i početka celovite obnove manastira Banjska, odigranog sredinom 2004. godine – sagledava se niz procesa koji se prelamaju kroz ovu istorijsku odluku i izviru iz nje.
Oči nepristrasnog posmatrača mogu da uoče nisku mnogocenih bisera koji se nižu nakon ove, po mnogo čemu, jedinstvene istorijske odluke.
Događaj vaskrsenja Manastira useljenjem mladog monaškog bratstva, i time ponovnog ustrojenja monaškog života nakon 520 godina od osmanlijskog razaranja Banjske, počeo je veoma brzo da donosi slatke i preko potrebne duhovne plodove.
Život koji se ponovo uselio u Manastir, nakon davnog opustošenja od strane agarjanske ruke, težio je i teži, po zakonu istorijske neminovnosti, da, sa jedne strane, uspostavi čvrstu i neraskidivu vezu sa vizijom svetoga ktitora, kralja Milutina Banjskog i idealima srednjevekovne države Srbije, na kojim temeljima je Manastir podignut i stoji, a, sa druge strane, da što pre ukloni tragove i znake muslimanskog ropstva, destrukcije, nasilne islamizacije, rasrbljavanja, preveravanja, zatiranja hrišćanskih znamenja, naslanjajući se pritom na slobodarske tradicije i pregnuća slavnih generacija srpskog naroda, oslobodilaca Kosova i Metohije i stare Srbije – Makedonije, od otomanskog iga, početkom 20. veka.
U svetlu ove Milutinove, a u biti Svetostefanske perspektive, kao prevashodni imperativ nametnula se potreba hitnog demontiranja zida podignutog od strane lokalne šiptarske populacije tokom perioda turske okupacije (tada vidljivog znaka razornog nasrtaja islama na hrišćanski živalj i hrišćanske svetinje), da bismo najpre oslobodili Banjsku ovih okova, posledice razornog delovanja islamske „kulture“ i „civilizacije“. Jedan od takvih upečatljivih znakova islamske „kulture“ i „prosvećenosti“ je i nama dobro poznata Sinan pašina džamija u Prizrenu, podignuta od kamenih blokova sa prethodno razorenog manastira Svetih Arhangela kraj Prizrena. I ona čeka svoj istorijski trenutak da se „pozajmljeni“ kameni blokovi „vrate“ tamo odakle su uzeti. A obnova manastira Svetih Arhangela je već počela.
Demontiranje turskog zida bio je prirodan nastavak procesa započetih oslobodilačkim ratovima Srbije 1912-1913 godine, kada je kao neposredna posledica oslobođenja Banjske od otomanskog iga usledilo uklanjanje minareta podignutog u 17. veku, simvola islamskog skrnavljenja hrišćanskih svetinja i pokazatelja njegove ne-kreativnosti, nesposobnosti da stvori nešto svoje, samosvojno, dostojanstveno, čega je rezultat korišćenje hrišćanskih bogomolja za opsluživanje sopstvenih religioznih potreba.
Zvuči neverovatno podatak da je bilo potrebno da prođe oko 100 godina, čitav vek, da bismo dočekali da se nakon uklanjanja duhovnog okova – minareta, ukloni i materijalni okov sa Banjske – turski zid, koji je svojim položajem „raspolutio“ najdragoceniji deo manastira, veličanstveni hram, i sapeo ga u verige. Svojom postavkom turski zid je potpuno razorio koncept manastirskog kompleksa, i poremetivši bogomudre proporcije u odnosima manastirskih građevina, težio da duhovnu dimenziju manastirske celine naruši principima profanog graditeljstva, budući u svojoj suštini inspirisan načelima islamske religije, u svemu različite i suprotstavljene Pravoslavlju.
I, gle čuda, umesto pretpostavljene radosti, koju smo očekivali da ispolji srpska javnost, zbog uklanjanja, makar i sa 100 godina zakašnjenja, ovoga neprirodnog izraštaja na telu Banjske, koja je svojim prirodnim, prvobitnim izgledom očarala mnoge koji su je tada videli, pojavili su se sporadični glasovi „stručnjaka“ i „eksperata“ koji su zažalili što turskoga zida u Banjskoj više nema. Možda su to eksponenti „naprednih“, liberalno-mislećih slojeva srpskog naroda, kojima su bliži preostali okovi islamske okupacije, nego večno važeći hrišćanski ideali uzidani u temelje Banjske, Gračanice, Studenice, Hilandara…, i srpske države koja ih je iznedrila? I možda ideologija tih „naprednih“ slojeva srpskog društva dozvoljava da se koriste i neistine u pokušaju da se ostvare sopstveni ciljevi?
O B N O V A
Obnova Banjske započela je prirodnim tokom, u saradnji sa nadležnim stručnjacima i službama, u skladu sa odobrenim projektima, i nastavlja se u pravcu koji će voditi vaspostavljanju njene prvobitne veličine i sjaja. Potpuna obnova pretpostavlja uklanjanje i preostalih ostataka turskog ropstva, a tu pre svega mislimo na slepu kalotu, koja je podignuta na mestu prvobitne kupole sa Hristom Pantokratorom, i na ostatke minareta sa južne strane hrama svetog Stefana.
Dosadašnjih nekoliko pokušaja obnove Banjske nisu doneli pravoga ploda, jer nisu bili bazirani na principima koji su ugrađeni u temelje Banjske od strane njenog svetog ktitora, kralja Milutina Banjskog, te su donosili rezultate koji nisu imali visoki domet, niti značajnije trajanje. Tako je bilo sa obnovom crkve 1939. godine, koja je imala za cilj da zaštiti ostatke porušenog hrama do buduće, trajne obnove, kao i sa započetim radovima 70-ih godina prošlog veka, koji su rezultirali otkrivanjem a zatim skoro potpunim urušavanjem originalnog bedemskog zida iz Milutinovog vremena (kao posledica primene „konzervatorskih principa“), koje se dovršava u naše dane, i njegovim gubljenjem za buduće generacije, iako je prethodno preživeo vekove i stigao do nas.
Slično je bilo, nažalost, i sa pokušajem obnove od strane Koordinacionog centra 2003. godine, koja je za cilj imala prezentaciju upravo ostataka turskog ropstva i turske vizije Banjske – ogromna sredstva uložena su u revitalizaciju i učvršćivanje turskog zida, započeti su bili radovi na konzervaciji postojećeg hrama i turske kupole, podignut je objekat „lapidarijum“, koji je trebalo da prezentuje ostatke turskog vandalizma – preostale i po porti rasute delove kamene plastike hrama, dok istovremeno – nisu opredeljena sredstva za obnovu istorijskog Milutinovog zida, nije bio namere za obnovom crkve, nije postojala vizija Banjske kao monaškog centra…
Bez vizije Banjske kao monaškog centra ustrojenog po manastirskom režimu života, nije bilo moguće, niti je moguće ikada, obnoviti Banjsku u okvirima i duhu koje je postavio i utvrdio kralj Milutin. Zato Banjsku ne mogu vaskrsnuti ni timovi „eksperata“, ni Služba zaštite, niti bilo koja druga svetovna institucija, do jedino Crkva. Jedino Crkva može udahnuti život Banjskoj, jedino Crkva može „oživeti“ Banjsku, dati joj „duh“ – kako u 14. veku, tako i u 21. veku. To ne može učiniti danas, kao što to nije kroz istoriju nikada učinila, nijedna svetovna služba ili institucija. I Crkva je to već učinila, unela je život početkom 21. veka u razorene ostatke Banjske, i život je počeo da buja i da pokreće obnovu celokupnog Banjskog kompleksa. Za potpunu materijalnu obnovu i realizaciju funkcije kojoj je Banjska služila u 14. veku i kojoj treba da služi i danas, međutim, potrebno je uključivanje i pomoć svih dobronamernih Službi i institucija. Samo u sinergiji duhovne vlasti i stručnih službi moguće je postići punoću u obnovi Banjske.
I upravo sa početnim fazama složenog projekta obnove, Banjska je počela da blista novim sjajem, da širi iz sebe duh radosti i hrišćanskog optimizma. Tek sada, dolaskom u Banjsku, čovek se ispunjava radošću – jer trebalo je da prođu vekovi da bi se stvorili uslovi da današnja generacija vidi Banjsku bez rugobe turskog zida, tek sada spada koprena sa očiju svetog manastira. I paralelno sa demontiranjem turskog zida započeli su arheološki radovi u hramu, započeto je skidanje istorijskih naslaga, ispod kojih se nalazi zapretana lepota Banjske. Uklonjene su kamene ploče sa poda i crkva je počela da odiše neverovatnom lakoćom i prosvetljenošću. To je samo jedna u nizu pripremnih radnji za izradu projekta i obnovu monumentalnog banjskog hrama. Uklonjen je i nesretni objekat „lapidarijum“ („zadužbina“ ekipe Koordinacionog centra), koji je, kako svojom konstrukcijom tako i svojom predviđenom funkcijom, predstavljao u potpunosti strano telo i neprirodan dodatak.
Banjska je čekala vekovima da počne uklanjanje svega što je dodato, a nije bilo u skladu sa Milutinovom vizijom manastirskog kompleksa, i pokazala time da „vaskrsenja ne biva bez smrti“.
Paralelno sa ovim aktivnostima imperativno se nametala potreba započinjanja obnove originalnog zida kralja Milutina, koji se od ulaska bratstva u manastir sredinom 2004. pred našim očima, iz godine u godinu, rapidno urušava i propada. Uzrok tome je svakako primena neadekvatnih „konzervatorskih principa“ od strane stručne ekipe, koja je arheološkim radovima još od 70-ih godina prošlog veka otkrila ostatke zidova ispod zemljanih naslaga, ali ih nije adekvatno zaštitila od delovanja atmosferskih i drugih uticaja.
Stoga se sada nalazimo u situaciji da je veći deo originalnog zida iz 14. veka propao i ne može se sačuvati, te je neophodno još ove godine započeti sa radovima na revitalizaciji i obnovi ovoga zida, ukoliko želimo da ga sačuvamo od potpunog raspadanja. I umesto da sve snage stručne javnosti budu usmerene na trud za očuvanje i obnovu preostalih fragmenata originalnih ostataka iz 14. veka, javili su se pojedini glasovi „stručnjaka“, koji su se svom silinom obrušili protiv demontiranja turskoga zida, nazivajući to „razaranjem manastira“, „nasiljem nad kulturnim dobrom“ i „vandalskim poduhvatom“, a da pri tome od dana oživljavanja Banjske, jula 2004, nijednom nisu došli da posete manastir.
Treba li i pomenuti da su najglasniji među njima upravo oni, čijom su (ne)brigom, nakon skoro trodecenijskog (ne)rada, ostaci Milutinovog zida iz 14. veka dospeli u stanje isčeznuća?
I pri tome, današnje poslenike na obnovi Banjske, monaško bratstvo i Eparhiju raško-prizrensku zajedno sa ekspertima Službe zaštite, koji su angažovani na ovom delu, svrstali su u grupu ljudi kojima je cilj da „razore manastir“. Zar se može izgovoriti i zastupati takav nonsens, da Crkva, koja je tvorac, čuvar i vlasnik Banjske i ostalih srpskih svetinja, ima za cilj da „razori manastir“? Zar je ona oživela Banjsku pre tri godine, da bi je zatim razorila? I zar Crkva, koja je kroz istoriju osim Banjske, podigla i oživela i Gračanicu, Dečane, Pećku Patrijaršiju, Studenicu, Žiču, Svete Arhangele (da nabrojimo samo neke od najznačajnijih) i nebrojene druge hramove i manastire, koja ih je kroz vekove koristila, očuvala, i donevši ih do današnjih dana predala ih sadašnjoj generaciji, danas ima za cilj da ih „razori“?
Ili su u Crkvi danas tolike neznalice, nesposobni i zlonamerni, da svojom aktivnošću mogu samo „razoriti“ Banjsku? Takođe i eksperti iz Službe zaštite koji su angažovani na obnovi Banjske, zar su potpune neznalice, nesposobni i nestručni, te svojim radom „razaraju“ Banjsku? Nije li u pitanju možda strah zabrinutih „poslenika“, da će se pokretanjem obnove Banjske razotkriti rezultati višedecenijskog njihovog (ne)rada na ovom lokalitetu? A rezultati njihovog višedecenijskog rada su zaista porazni: zidovi iz 14. veka se urušavaju, kamena plastika neprocenjive vrednosti ostala je nezaštićena i rasuta po celom kompleksu manastira, dokumentacije o obavljenim istraživanjima nema, a za te radove utrošen je značajan novac… Ne treba prevideti u pozadini takvoga stava i ogromnu prepotenciju, kao i pokušaj monopolizacije onoga što se ne može monopolisati.
Ova grupa ljudi, eksperata, podigla je zapravo pobunu protiv kralja Milutina, protiv njegovih principa, vizija, nastrojenja, crkveno-graditeljskih i državničkih, i pokušavajući da se angažuje na očuvanju i zaštiti njegovih zadužbina, prikazujući sebe kao autentične i validne poslenike zaštite, ustvari krivotvori njegove principe i svojim angažovanjem doprinosi daljem propadanju onoga što je već bilo podložno razaranju od strane islamske sablje ili od zuba vremena.
A principi kralja Milutina su univerzalno-hrišćanski principi i načela, utkani u temelje srednjevekovnih srpskih zadužbina i srpske države, koji su bili jedinstveni za sve vladare i zadužbinare, kako srednjevekovne srpske države, tako i tadašnje Vizantije.
Insistirajući na Banjskoj kao „arheološkom nalazištu“, pojedini stručni krugovi (Marica Šuput, Vojislav Korać, Marko Omčikus…), direktno se suprotstavljaju viziji i načelima životne filosofije kralja Milutina, na kojima je on bazirao svoj život, svoju graditeljsku i prosvetiteljsku delatnost, i svoju viziju jake, razvijene i napredne države Srbije. Na taj način ne može se obnavljati Milutinova Banjska, niti ijedna druga naša zadužbina.
I još više, insistirajući na Banjskoj kao „arheološkom nalazištu“, svrstavaju se u red onih koji i Svete Arhangele kraj Prizrena nazivaju arheološkim nalazištem. A to su upravo šiptarske Privemene institucije iz Prištine i UNMIK, kojima je, takođe nedavno oživljeni manastir Svetih Arhangela, trn u oku, i koji žele da, ubrajajući ga u arheološke lokalitete, isele iz njega život i konačno ga preuzmu iz okrilja i vlasništva Eparhije raško-prizrenske u svoje ruke. I kako je Šiptarima cilj da, između ostalog, proglašavanjem naših svetinja za „arheološka nalazišta“, vrše rasrbljavanje, preimenovanje i otimanje srpske kulturne baštine iz ruku srpskog naroda, koji ju je stvorio, očuvao i koji je njen vlasnik, tako i ova grupa ljudi, koristeći se, nažalost, istim metodima kao i Šiptari, pokušavaju da uzurpiraju i preotmu naše svetinje iz ruku tvorca i vlasnika, Srpske Pravoslavne Crkve.
Gledajući u srpskim svetinjama „arheološka nalazišta“ i istražujući u njima tragove iz prethrišćanskog doba, pojedini „eksperti“ iz Službe zaštite obesmišljavaju i dezavuišu same svetinje i zadužbine, lišavajući ih svrhe i cilja zbog kojega su stvorene, te tako one postaju kao list na vetru, a uz to i odvajaju srpski narod od svojih korena i svoga vekovnog predanja, od svojih predaka koji su te zadužbine osmislili i stvorili, od njihovih ideala koje su utkali u temelje svojih zadužbina, a koji su preživeli mnogobrojne bure i oluje, koje su se nad Srbima nadvijale kroz vekove, ali ga nisu oduvale na smetlište istorije.
Zato nam je neophodna naša kulturna baština, naše crkve i manastiri, kako na Kosovu i Metohiji, tako i na ostalim teritorijama gde su Srbi živeli i delali, jer nas ona vezuje sa srpskom srednjevekovnom državom, sa hrišćanskim idealima na kojima je osnovana, sa svetorodnom dinastijom Nemanjića i njihovim svetlim dostignućima, ona nam daje i učvršćuje nacionalni, verski, duhovni i istorijski identitet.
I zato oni koji pokušavaju da Srbiji otmu Kosovo i Metohiju, jedan od glavnih svojih udara usmeravaju upravo na srpsku kulturnu baštinu na KiM, jer je ona najsnažniji i nepobitan dokaz da je Kosovo bilo srpsko kroz vekove i da je i danas srpsko. I želeći da nam izvade srce iz grudi, pokušavaju da izbrišu svaki trag da je ono bilo naše. Zato i baštinu nazivaju „kosovskom“, „vizantijskom“, „evropskom“… samo nikada ne srpskom.
Jer, dokle god Srbi imaju Gračanicu, Banjsku, Dečane, Pećku Patrijaršiju, Bogorodicu Ljevišku, Svete Arhangele, dokle imaju svoje pismo i svoj jezik, oni uvek imaju mogućnost da se osveste, da se ponovo nakaleme na taj sveti koren, ukoliko su se od njega odvojili, i da povrate životne sokove koji su im i dali snage da se u istoriju upišu kao plodonosan, stvaralački, kreativan, hrišćanski, državotvoran i duhonosan narod.
M I L U T I N O V A B A Nj S K A
Prilikom obnove Banjske primarni cilj je prezentovati Milutinovu Banjsku, a ne Banjsku iz bilo kog drugog perioda, pre Milutina ili posle Milutina (rimskog, ranohrišćanskog, islamskog perioda), jer je Milutinova Banjska od krucijalne važnosti za srpski narod, ne samo srednjevekovne Srbije, nego i savremene Srbije, ona je nosilac njegovog identiteta, i kotva koja ga drži postojano na istorijskoj pozornici.
Tako je i Milutin, imajući pred sobom pre svega interes Države i Crkve, a to znači naroda srpskog, njegovog prosperiteta, napretka i jačanja na istorijskoj pozornici, pristupao podizanju tolikih hramova i manastira, ne samo po zemljama srpskim, nego i diljem pravoslavne vaseljene.
Ta svest predivno je izražena u njegovim rečima: „Crkvama smo omeđili naše otačastvo da se vidi da smo verom i lepotom gradili ovu zemlju, da smo tu živeli, da tu jesmo, i da ćemo vo vijeki biti“.
Banjsku je podigao na mestu gde je njegov otac kralj Uroš I prethodno podigao crkvu, Gračanicu na mestu starije hrišćanske bogomolje, Bogorodicu Ljevišku takođe, Hilandarski hram – uklonivši prethodno manji hram koji su podigli Simeon i Sava… Nije se paštio oko „prezentovanja“ starijih slojeva, prethrišćanskih ili ranohrišćanskih, jer je iznad svega imao potrebe Crkve i Države, tj. srpskog naroda u celini. I plodovi njegovog delanja preživeli su vekove i stigli do nas, te nam i danas zaustavljaju dah svojom lepotom i monumentalnošću, svojom prefinjenošću i duhovnošću. Da li je srpski narod danas sposoban da iznedri dela Milutinovog dometa? Ili, možda, nasuprot tome, nije sposoban da očuva ni ono što je stiglo do njega? Neće li možda ono što su nam predale prethodne generacije ispasti iz naših ruku i nestati u vihoru istorije?
Ne mislimo. Srpski narod je i danas sposoban, ne samo da očuva predani mu zalog, nego i da ga uveća, da ga uglača i pročisti, da mu da svoj stvaralački doprinos i preda ga na upotrebu budućim generacijama. Ima i danas toga kapaciteta u srpskom narodu. Potrebno je samo da očuvamo, ili ojačamo ponekad istanjenu, vezu sa svojim predanjem, sa srednjevekovnom srpskom Državom i idealima na kojima je počivala, sa njenim bazičnim principima, koji su ugrađeni u temelje onih vrednosti, koje su putujući kroz vekove stigle do nas, pronoseći sa sobom, često između Scile i Haribde, i sam srpski narod.
I zato za državu Srbiju srednji vek nije „mračni srednji vek“, kako ga još uvek neki nazivaju, nije vek inkvizicije, krstaških ratova i pohoda Zapada na Istok, verskih ratova između Rimokatolika i Protestanata sa desetinama miliona žrtava i neprocenjivom materijalnom štetom, nego je „zlatni srednji vek“, period koji je doneo zrele i sočne plodove, podobne za Carstvo Nebesko.
Ali, šta nam to poručuje Zapad? Zaboravite svoju istoriju! Gledajte u budućnost, a ne u prošlost. To je poruka vrlog Zapada Srbima i Srbiji. Vi morate zaboraviti 14. vek, morate zaboraviti 15. vek, morate zaboraviti 16. vek… i tako sve do 20. veka. Čak i 20. vek nemojte uzimati u obzir, gledajte samo njegovu poslednju deceniju, i današnje vreme. To nam govore zapadni „prijatelji“, u čestim susretima i kontaktima. I dodaju – morate se okrenuti budućnosti, gledajte ono što je pred Vama, i gledajte sadašnjost, a prošlost je nebitna! A da li zapadne zemlje drže do svoje istorije i do svoje prošlosti, ili je predaju zaboravu? Ne, one vrlo dobro poznaju svoju istoriju, izučavaju je i rukovode se njome. Za njih ta sentenca ne važi. Čak, šta više, Zapad veoma dobro poznaje i istoriju Srbije, često i mnogo bolje nego sami Srbi, kojima je 50 godina komunističkog ropstva u mnogome uspelo da prekine niti koje ga vezuju sa istorijom, sa prošlošću, sa svojim izvorima.
I zato je za Srbiju od presudne važnosti da ne zaboravi svoju istoriju, da ne posluša podlu sugestiju zapadnih moćnika, nego da se u što je moguće većoj meri nasloni na najvrednije ideale srednjevekovne Srbije, na bescen blago koje je ona sabrala u svojim riznicama, i da počne te riznice da otvara i napaja se njihovim životvornim sokovima. Ne sme ideal današnje Srbije biti krvava i mračna istorija rimokatoličkog i protestanskog Zapada! Pogubne ideje Prosvetiteljstva i Francuske revolucije potpuno su strane srpskom biću, srpskom predanju i srpskoj filosofiji života. I zajedno sa njima ideje racionalizma, protestantizma, komunizma, fašizma, globalizma… Njihova isčadija Evropi su kroz vekove donosili samo krv, ratove, podele, nesreću, zlo.
Današnja Srbija mora insistirati na svojoj istoriji, od koje ima šta da preuzme i čemu da se nauči, mora se vezivati za srednjevekovnu državu Srbiju i državotvorne tradicije svojih predaka, mora imperativno insistirati na istorijskom kontinuitetu. I time biti primer nekim državama koje do pre 2-3 veka nisu postojale, niti su znale da će postojati. Poslušamo li sugestiju Zapada, postaćemo list odvojen od svoga stabla, koji će i najmanji vetar oduvati sa istorijske pozornice.
Stoga i započeti radovi na obnovi Banjske, posmatrani kroz prizmu prethodno iznetih razmišljanja, dobijaju sledeću konotaciju: uklanjanje turskog zida – simvolizuje trud na uklanjanju tragova ropstva srpske Države, dok zalaganje za očuvanje i obnovu Milutinovog zida iz 14. veka – simvolizuje isticanje i prezentovanje srpske državnosti i državotvornosti, koja ima svoju hiljadugodišnju istoriju.
Osnovno je pitanje, međutim, zašto pojedini krugovi stručne javnosti u Srbiji žele da konzerviraju i očuvaju turski zid iz 17. veka, i tako istaknu u prvi plan Banjsku okovanu u turske lance i prezentuju period ropstva i pokorenosti srpske Države od Agarjana, dok istovremeno potpuno zanemaruju Milutinov zid iz 14. veka, simvol državnosti, snage i napretka Srbije, koji se sada obrušava, prepuštaju ga potpunom rastakanju i iščeznuću, ne dižući glas i ne ukazujući nijednom rečju na ovako alarmantno stanje koje potrebuje hitnu akciju, do kojeg je došlo, nažalost, i nakon višedecenijskog angažovanja pojedinih od ovih „eksperata“, na sanaciji i zaštiti Banjske?
U pozadini krupnih reči i parola kojima se služe („razaranje manastira“, „vandalski poduhvat“, „nasilje nad kulturnim dobrom“…), i koje, pošto nemaju nijedan validan argument u svojim rukama, baziraju na neistinama koje šire („bagerom se preoravaju arheološki slojevi“, „radi se bez ikakve projektne dokumentacije i nadzora“, „napravljen je parking koji je asfaltiran“, „zauvek su zatrpani betonom ostaci manastira“, „buldožeri ravnaju nalazišta u manastiru Banjska“…), očitava se duh koji nema u sebi ničega srpskog, ničega predanjskog, koji nema dodirnih tačaka sa idealima koji su imali snage da iznedre Banjsku, Studenicu, Hilandar, koji je u svojoj suštini duh anticrkveni, a samim tim i antisrpski i antipatriotski.
Taj duh nije nadahnut idealima i principima kralja Milutina i ostalih vladara srednjevekovne Srbije, ne, on se napaja iz mutnih izvora zapadnog sekularizma i racionalizma, a takođe i komunističke ideologije – koja je „otkrila“ da je Bog mrtav, da je Crkva prevaziđena istorijska kategorija, da je „religija opijum za narod“, da je Crkva odvojena od Države (samim tim i od naroda), da joj je mesto negde u zapećku, da joj treba oduzeti sve, imovinu, hramove, pa i pravo glasa, javnog istupa – što se jednim imenom zove ateizam, bogoborstvo.
Sa tim duhom i tom vizijom, međutim, ne može se obnavljati Banjska, niti ijedan drugi manastir ili crkva. Taj duh svoj domet ima u stavu da „spomenik treba da bude konzerviran, sačuvan i da bude neka vrsta muzeja“ (Vojislav Korać o Banjskoj). Taj duh je u Banjskoj podigao lapidarijum (koji je nepoznat pojam u procesu ustrojstva manastira, i uvezen je, kao i mnoge druge ideje, sa Zapada), i konak za monahe koji je u potpunosti strano i neprikladno telo u kompleksu Banjske (arhitektonskom postavkom, funkcionalnošću, estetikom, upotrebljenim materijalima…).
Sa tim duhom i takvom vizijom Milutin nije podigao Banjsku, niti bi je mogao podignuti tako veličanstvenu, ni Gračanicu, ni Ljevišku, ni svetog Nikolu Orfanosa u Solunu, ni Staro Nagoričano, niti je sveti Stefan Dečanski podigao Dečane, ni Simeon Studenicu, ni Sava Žiču, Hilandar i Bogorodicu Hvostansku – lista je beskrajna i nepregledna.
Postignuća toga duha su – obrušen i rastočen Milutinov zid iz 14. veka u Banjskoj, ugrađivanje stotina tona betona u temelje Pećke Patrijaršije, koji je imao pogubne posledice po živopis, postavljanje arhitravne grede ikonostasa u Gračanici 1989, na način da svetitelju na severnom zidu (sveti Elevterije) greda prolazi pravo kroz glavu, dok je svetom Spiridonu na južnom zidu oštećen veći deo lika, uništavanje stotina kvadratnih metara živopisa iz priprate crkve u Gračanici, itd.
Taj duh se bazira na principima koji su u potunoj suprotnosti sa Milutinovim principima, i zato on ne samo da ne može obnoviti Banjsku – on, šta više, ne želi da obnavlja Banjsku („unutar originalnog manastirskog kompleksa iz Milutinovog vremena ništa ne bi smelo da se gradi“ – M. Šuput; „crkva ne može da se obnovi“ – V. Korać)! Taj duh manastiru Banjska menja namenu, menja njegovu prirodu i misiju, koju mu je dao ktitor, koju je potvrdila Crkva kroz vekove, i pretvara ga u – muzej! Ko i kome je dao taj mandat i ta ovlašćenja? Ko se za to pita? Nisu li to uzurpirali? Odakle znanje i iskustvo za takve odluke? Nije li u pitanju presedan u našoj istoriji? Muslimani su, doduše, menjali namenu i misiju Banjske (kao i drugih srpskih zadužbina) i pretvarali je u džamiju. Nije li danas u pitanju novo poturčenjaštvo, samo uvijeno u oblandu zapadnog racionalizma i sekularizma? Nije li i komunistička ideologija zahtevala od svojih sledbenika, komunista, da „prodaju veru za večeru“? Šta je u pozadini takvih stavova? Kakav je interes posredi?
D V E V I Z I J E
Banjska se, međutim, može obnavljati i obnoviti samo sledujući Milutinovim principima, idealima, vizijama – koji su u suštini univerzalno hrišćanske vrednosti i ideali.
Pomenuti „stručni“ krugovi i njima slični, nisu nikada ni podizali crkve, ni radili na dobrobit i blagostanje Crkve, pa ih ne mogu ni obnavljati. Oni mogu podizati ćuprije, verovatno i džamije, ali hramove Božije sigurno ne. Zato oni i ne mogu biti autoriteti u oblasti podizanja i obnove hramova. Za angažovanje u oblasti crkvenog graditeljstva, kao i u svakoj drugoj oblasti crkvene umetnosti, potrebno je imati mnoge druge vrline, osim usko stručnih, inženjersko-tehničkih, znanja i osposobljenosti.
Stoga je i Služba zaštite, kao i one struke koje inkorporira u sebi (arhitektonska, građevinska, slikarska, arheološka…), pozvana od Crkve da svoja inženjersko-tehnička znanja stavi u službu ostvarivanja uzvišenih ciljeva i večnih vrednosti, onih koji su ugrađeni u temelje najvećih postignuća duha srpskoga naroda u srednjem veku, a ne da preuzima na sebe isključivu ulogu odlučivanja i arbitriranja u domenu u kome često ne poseduje ni osnovna znanja i osposobljenosti. Tek tada će naći svoj pravi smisao i svoju pravu ulogu u istorijskom toku, i obogatiti ga svojim kreativnim i stvaralačkim doprinosom. U protivnom, njena uloga i njene odluke biće najčešće pogrešne, i na štetu ciljeva zacrtanih u temeljima Arhangela, Banjske, Đurđevih Stupova, Sopoćana, Mileševe…
Ako bismo sledili samo stavove struke, dokle bi nas oni odveli? Ako mi ne možemo da demontiramo turski zid, koji nema nikakvu vrednost, ni istorijsku, ni građevinsku, ni umetničku, ni kulturnu, ni versku, ni bogoslužbenu, niti bilo kakvu drugu, kako ćemo obnoviti Banjsku? Ako ne možemo da obnovimo obodni zid oko manastira, kako ćemo obnoviti konake, kako trpezariju, kako najveći dragulj – hram? Zar je moguće da srpski narod danas, u 21. veku, nema kapaciteta, nema sposobnosti, nema znanja, umeća, iskustva, sredstava, da obnovi manastirski kompleks Banjske? „Žele da obnove crkvu koja ne može da se obnovi“ – kaže Vojislav Korać o obnovi Banjske. Zar je moguće dati ovakvu izjavu i ostati celovit? Zar je moguće govoriti ovako sa pijedestala profesora Univerziteta, imajući iza sebe čitav život uronjen u bavljenje naučnim radom, istraživanje, proučavanje, pisanje? Zar je moguće živeti sa ovakvim ubeđenjem i polagati moralno pravo na arbitražu u obnovi Banjske? Ne, sa ovakvim stavovima se ne može obnavljati Banjska, zapravo, sa ovakvim stavovima čovek isključuje sebe iz procesa obnove. „Gordana Marković me je imenovala u neku Komisiju (za obnovu Banjske). Pismeno sam je obavestio da u Komisiji nisam niti mogu da budem“, svedoči V. K, dok M. Š. tvrdi da „ne želi da se njeno ime dovodi u vezu sa nazoviobnovom manastira Banjska“. Zaista, navedena gospoda i neće biti činioci obnove Banjske.
Zar ćemo prihvatiti podmuklu sugestiju, koja imputira srpskom narodu danas, da je sterilan, jalov, nesposoban, bezplodan – da ne može doneti dobre plodove danas, kao što je obnova Banjske? Pa to nam govore i Latini, ne nalazeći u Srbima danas ništa dobro! Zar je moguće da narod, koji je imao u sebi snage i sposobnosti da osmisli, iznedri, izgradi, oživi i napuni monasima Banjsku, Sopoćane, Đurđeve Stupove, Žiču, Hilandar, i da njima živi vekovima, danas nema kapaciteta i sposobnosti da ih očuva, vaskrsne i preda budućim pokoljenjima? Gde je prostor da stvorimo nešto novo, nezaboravno za buduća pokolenja, ako smatramo da nismo sposobni da očuvamo ni stečeni zalog? Otkuda takvi porivi, koji se graniče sa autodestrukcijom? I, zar ih treba projektovati na ceo narod?
Otkuda nekome mandat da tako govori? Da je Milutin slušao zahteve za višedecenijskim i preskupim istraživanjima pre početka bilo kakvih radova, da li bi podigao 40 veličanstvenih zadužbina za 40 godina svoje vladavine? Ili ne bi podigao ni jednu? Da li bi onda bio jalov, ili plodonosan? Da li bismo onda i znali za svetog kralja Milutina? Da li bismo danas sa nestrpljenjem očekivali prenos njegovih moštiju? Da li bi se njegov sin, sveti Stefan Dečanski zvao Dečanski? Da li bismo imali svetog Savu i svetog Simeona? Da li bismo uopšte postojali kao narod? Da li bi „eksperti“ tada opravdali Savinu i Simeonovu težnju za stvaranjem nacionalne Države i nacionalne Crkve?
Iz svega do sada rečenog, sa neodoljivom ubedljivošću izraza, izranja i nameće se kao paradigma, Milutinova metodologija obnove i izgradnje pravoslavnog hrama, na čijim temeljima počiva i Banjska. Navedena metodologija, koja nije isključivo Milutinova, niti ju je Milutin izumeo, nego ju je samo u svom stvaralačkom impulsu dosledno primenjivao, i koja ne pripada isključivo srednjevekovnoj Srbiji, već je zajednički zalog i nasleđe celokupne Pravoslavne Crkve, nezavisno od vremena i prostora gde ona deluje, nalazi se nasuprot sekularne metodologije propagirane od strane pojedinih segmenata Službe zaštite. „Oni rade naopako, potpuno suprotno od načela zaštite spomenika kulture“ – V. K.
Prilikom podizanja manastira i hramova kroz istoriju, Crkva se uvek rukovodila svojom metodologijom, koja je u biti Evanđelska, svevečna i nepromenljiva, nezavisno od vremena i prostora, i nikada se nije povodila za metodologijama raznih „eksperata“ i sekularnih „zaštitara“.
Zato nama imponuje kada čujemo od korifeja sekularne metodologije, da radimo „suprotno“ i „naopako“ od njihove metodologije, koja ne može ukazati, niti se može pohvaliti ni jednim nezaboravnim i slavnim delom koje je ostavila iz sebe. Može ukazati na mnoštvo promašaja i propusta, neznanja, diletantizma i svakako, neprocenjive sume novca, koje su utrošene na reč i na projekte njihovih „poslenika“, bez pravih plodova i rezultata. Dok je mnoštvo spomenika kulture u očajnom stanju, nakon višedecenijskog „prilježnog rada i istraživanja“.
Jedno od bazičnih načela sekularne metodologije jeste i princip da se ne može pristupiti obnovi ukoliko se prethodna građevina ne poznaje do detalja. Crkva se, međutim, kroz istoriju nikada nije rukovodila kopiranjem kao vrhovnim načelom u svome graditeljstvu. U crkvenom graditeljstvu postoje norme koje se moraju poštovati i uzori kojima se divimo, ali mi smo njihovi podražavaoci a nikada prosti kopisti. Kopiranje nikada nije bilo princip u crkvenom graditeljstvu, njega je proklamovala sekularizovana metodologija Službe zaštite.
Kralj Milutin je crkvene građevine gradio originalno, izražavajući time svoj stvaralački nerv, ali uvek u skladu sa potrebama Crkve, nikada bez saglasnosti Crkve i nikada nasuprot njoj. I mi danas ne želimo kopiju nečije pretpostavljene vizije Banjske iz 14. veka, nego obnovu Banjske kao izraz stvaralačke moći današnje generacije srpskog naroda, utemeljenu na principima graditeljske delatnosti kralja Milutina i u skladu sa vizijom sa kojom je Banjska predata srpskom narodu na služenje.
B A Nj S K A S V E T L O S T
Danas se sa pravom postavlja bazično pitanje – ko to ne želi obnovu Banjske? Ko to želi Banjsku onakvom kakvu su je Turci želeli? Ko usvaja tursku viziju Banjske? Turci su je srušili – ko želi da je zadrži takvom u nedogled? Turci su joj podigli zid, izgradili kalotu, učinili da se odnese Bogorodica Banjska koja je krasila ulazni portal – ko želi da ovekoveči tragove turskih intervenicija? Crkva smatra imperativnim potrebu da se uklone tragovi turske okupacije, i da se Banjskoj povrati prvobitni sjaj.
I sa druge strane nameće se pitanje – ko bi se danas više radovao obnovi Banjske od samoga kralja Milutina? Zar ima nekoga ko bi danas više voleo da Banjska ponovo zasija ispunjena angelskim pojanjem i molitvom, i da u njoj bruji svakodnevno bogosluženje, od onoga u kome se začela ideja o njenom osnivanju, ko je tu ideju realizovao, i ko ju je i podigao da bi se u njoj svakodnevno prinosile žrtve blagoprijatne Bogu za spas i napredak srpskog naroda? U kojoj crkvi bi kralj Milutin želeo da počivaju njegove mošti nakon povratka u otadžbinu, ako ne u onoj koju je sam odredio za tu namenu? I zar kralj Milutin želi da počiva ispod turske kalote, koja je podignuta na mestu srušenog pravoslavnog kubeta sa Hristom Pantokratorom? Zar želi da počiva pored mrskih ostataka islamskog minareta? Zar bi želeo da bude opasan turskim zidom? Zar bi voleo da počiva u hramu na brzinu i privremeno obnovljenom 1939. godine, koji se i danas nalazi u veoma ruiniranom stanju? Zar bi voleo da pod njegovog najslavnijeg hrama bude pokriven grubim kamenim gromadama? Zar bi mu bilo milo da pored svoga hrama vidi neki strašilni modernistički objekat – lapidarijum, u kome bi se čuvali delovi kamene plastike kao u muzeju? Zar bi ga radovao obrušen bedemski zid i nebriga iskazana naspram očuvanja i obnove toga zida? I naposletku, zar bi njegova želja bila da neponovljiva skultura Bogorodice Banjske, koju je sa toliko ljubavi i pažnje postavio na ulazni portal Svetostefanskog hrama, bude na nekom drugom mestu, udaljena od njegovih moštiju, gde ju je odnela zlehuda ruka istorije?
Ne, nema trunke dileme kakva je želja velikog kralja Milutina. Milutin se vraća, obnavlja Banjsku i zove Bogorodicu da se vrati, i pored suprotstavljanja onih koji se protive njegovoj bogougodnoj volji. Upravo je njegova volja da se obnovi Banjska u današnje vreme, nakon petvekovnog opustošenja, što potvrđuje i događaj povratka njegovih moštiju nakon petvekovnog progonstva. Ne treba imati dilemu da li se ova dva događaja slučajno poklapaju. I povratak njegovih moštiju postavlja pred nas imperativni zahtev obnove hrama, u svoj njegovoj veličanstvenosti – sa obnovom nadaleko čuvene i jedinstvene trobojne mermerne fasade, obnovom mermernog poda sa poznatom hrišćanskom ornamentikom i nedavno otkrivenom rozetom, po svojoj površini identičnom sa kupolom iznad nje, i naravno, obnovom živopisa sa čuvenim „banjskim zlatom“, onako kako je to sam Milutin opisao: „I zidove zlatom ozarih, tako da se nigde takav spoj lepote i svetlosti ne može naći“. Stoga, i današnja generacija srpskog naroda ima dug i obavezu prema svetom kralju Milutinu, koji je svojim životom i svojom delatnošću zadužio sve generacije srpskog naroda do danas, da integralno obnovi Banjsku, da uloži sve svoje intelektualne i iskustvene sposobnosti u obnovu celokupnog manastirskog kompleksa – konaka, trpezarije, pirga, kula i nadasve hrama svetog Stefana. Nema nikakve sumnje da današnja generacija to može učiniti, nadahnuta idealom svetoga kralja Milutina i inspirisana njegovim silama. Oni koji se ne osećaju sposobnim i voljnim da doprinesu ovome delu, sami će se otkazati.
Kralj Milutin inspiriše nas kako širokim spektrom svojih aktivnosti, tako i svojom reformatorskom politikom kojom je unapređivao srpsku Državu. Ta politika ogleda se na planu unutrašnjeg sređivanja srpske Države i velikih vojnih i diplomatskih uspeha, ali i u domenu poboljšanja jezika, prevođenja, crkvenog graditeljstva, živopisa… Period njegove vladavine karakteriše se kao vrhunac stvaralaštva srpske srednjevekovne umetnosti, obeležen usponom svih njenih vidova a naročito crkvenog graditeljstva, zbog čega je i prozvan „graditelj božanstvenih crkava“.
Njegova smelost i originalnost u crkvenom graditeljstvu, ispoljena u Hilandaru, Ljeviškoj, Starom Nagoričanu, Gračanici, svojim stvaralačkim impulsom nadjačala je sve glasove protivljenja njegovih savremenika, i predala pokolenjima koja će doći nezaboravna dela, pružajući i nama podtekst da principe njegovog graditeljstva primenimo i danas, obnavljajući zadužbine njegove i njegovih svetih srodnika.
Stoga i obnova Banjske bazirana na principima kralja Milutina predstavlja pravi, autentični, uspešan i održivi model obnove, model koji može kasnije poslužiti kao paradigma i za obnovu ostalih naših svetinja postradalih tokom perioda turskog ropstva, ali i onih 150 razrušenih na Kosovu i Metohiji od 1999. do danas, i posebno njima, jer pokazuje da se ne mogu u obnovu porušenih crkava uključiti oni koji su ih rušili, ne mogu rušitelji i zločinci obnoviti ono što su uništili, ne mogu piromani gasiti požar, ne mogu se muslimani Šiptari uvoditi u proces obnove i izgradnje crkava koje su do juče zatirali, i još uvek ih zatiru. I utoliko pre, što se ne može muslimanima dozvoliti da grade hrišćanske svetinje, to je nebivalo u istoriji Crkve do danas, Milutin, Dečanski i ostali ktitori nisu nikada angažovali muslimane za izgradnju onoga što je svakom hrišćaninu najsvetije. Danas smo, nažalost, svedoci da se muslimanima prepušta obnova uništenih crkava i manastira na Kosovu i Metohiji, koji uz to nemaju ni iskustva za rad na pravoslavnim objektima, čak šta više, Šiptari se uvode kao izvođači i na objektima koji su nulte kategorije (kategorisani kao objekti od najvećeg značaja) za srpski narod, kao što su manastir Visoki Dečani i Pećka Patrijaršija, iako prethodno nisu pretrpeli nikakva oštećenja u dosadašnjem genocidu nad Srbima. Time, nažalost, promoteri ovakve politike među Srbima, otvaraju vrata da Šiptari preotmu srpsko pravoslavno nasleđe na Kosovu i Metohiji iz ruku Srba, i time zadaju odlučujući udarac na brisanju identiteta srpskog naroda.
Posebno, pak, žalosti činjenica da se sa pobunom protiv kralja Milutina, oličenom u osporavanju celovite i autentične obnove manastira Banjska, osim sekularnih krugova srpskog društva, saglašavaju i pojedini iz redova klira SPC. To je bolno saznanje koje se ne može izbrisati, ali je ostavljeno na savest onih koji ga čine.
Slične je prirode, nažalost, i pobuna nekih protiv povratka skulpture Bogorodice Banjske u svoj matični manastir, svoj dom. Povratak moštiju domaćina ovoga doma, kralja Milutina, obeležava se i povratkom Bogorodice, i u istom istorijskom trenutku stiču se ova dva događaja. Proveli su vekove van svoga doma, kao posledica agarjanske najezde, i evo, sada, ispravljajući tu istorijsku nepravdu, vraćaju se u Banjsku, Sazdatelj doma i njegov Pokrovitelj, želeći da se vrati, kao što čovek prognan ne zaboravlja svoj dom i želi da se vrati u njega.
Obnova Banjske, pored svih prethodnih osobenosti, izdvaja se još jednom karakteristikom. Obnova manastira, naime, ne vrši se izdvojeno od okruženja u kome se manastir nalazi, nego povlači sa sobom i obnovu lekovite banje, čiji se izvori nalaze na manastirskom imanju, kao i obnovu naselja Banjska, jednog od najnerazvijenijih naselja na Kosovu i Metohiji. U tom cilju je već urađen i usvojen Plan generalne regulacije od strane Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu, kojim se definišu uslovi urbanističkog razvoja banje i naselja, i čijom će se primenom omogućiti skladan i harmoničan razvoj čitavog okruženja manastira. Početak realizacije ovoga plana, koji sadrži i projekciju razvoja lokalne infrastrukture, očekuje se tokom 2007. godine.
Banja Banjska treba da se razvije u savremeno organizovanu i modeliranu banju, koja će svojim kapacitetima pružati ne samo usluge lečenja od raznih oboljenja, nego će biti i sabirni centar poklonicima koji se budu upućivali da posete mnogobrojne manastire širom Kosova i Metohije.
Paraleleno sa obnovom centralnog hrama svetog Stefana, u toku su pripreme i za izgradnju hrama na seoskom groblju, autora, čuvenog u crkvenom graditeljstvu, arh. Predraga Ristića.
Obnova manastira već je prouzrokovala reaktiviranje autentičnog kamenoloma iz Milutinovog doba, koji nas snabdeva kamenom identičnim onom koji je koristio sam kralj Milutin.
Osim korišćenja originalnog kamena i opeke identične upotrebljavanoj u srednjevekovnom crkvenom graditeljstvu, posebna pažnja biće posvećena revitalizaciji očuvanih delova kamene fasade crkve, kao i ostataka originalne kamene plastike.
Manastir Banjska razvija i izdavačku delatnost. Odmah nakon oživljavanja manastira pokrenut je časopis Pravoslavno delo, koji od tada redovno izlazi u tromesečnim intervalima. Takođe je objavljeno više knjiga pravoslavno-duhovne sadržine.
Sagledavajući Banjsku sa raznih aspekata u procesu njene obnove, jasno se očitava jedinstvena poruka koju nam ona šalje iz dubine vekova: „Ako želiš da ne umreš, treba da pamtiš. Da ne zaboravljaš. Ne zaboravljaj“. To je najsjajnija poruka uzidana u temelje Banjske, koju ona odašilje vekovima, i osvetljava tamu istorije. Da ne zaboravimo ko smo, i šta smo, koji su nam koreni; gde su nam izvori i gde su nam uviri, kome smo se zavetovali i koga smo se odrekli, i gde nam je cilj. A cilj je jedan, i temelj je jedan – Onaj zbog koga je Banjska podignuta, Onaj u čiju je čast Milutin podigao tolike svoje zadužbine, Onaj kome je Banjska uznosila slavoslovlje i molitve u 14. i 15. veku, i kome uznosi i danas, Onaj kome su služeći srpski narod i srpske velmože kroz vekove, dostigli do današnjeg dana, Onaj koji je nadahnuo Milutina za podizanje Banjske i koji daje nadahnuće i za obnovu Banjske, Onaj koji je moćan da obnovi razoreno i podigne posrnulo, da izbeli zaprljano i ohrabri malaksalo, Onaj koji nas je stvorio i doveo u ovaj svet, i čijom zapovešću sve stoji – Jedan Jedini Istiniti i Savršeni Bog, Bog kralja Milutina i Prvomučenika Stefana, Isus Hristos, sada i uvek i u vekove.
Služeći Njemu, poimamo i pravi smisao reči pesnika:
„Znate li koja je velika čežnja? Velika čežnja je da, kada te spaljuju, kada te kolju, kada te uništavaju, i kada se ponovo rodiš i upitaju te – šta želiš da budeš, ti da odgovoriš – ponovo Pravoslavan, ponovo Srbin, ponovo Bogdan Božović; i kada ponovo umrem, ponovo mi stavite kosovski božur u usta. Iz inata što sam bio Pravoslavan, iz inata što sam bio Srbin“.
Eparhija raško-prizrenska i manastir Banjska pozivaju sve zainteresovane i dobronamerne da se uključe u obnovu Banjske – manastira, banje i naselja. Crkva pozdravlja svačiji trud i napor usmeren na obnovu Banjske i prihvata sa radošću sve koji se uključuju u obnovu. Cilj je obnova hrama svetog Stefana i celokupnog manastirskog kompleksa, revitalizacija lekovite banje, i razvoj naselja Banjska.
Eparhija raško-prizrenska i manastir Banjska, kao nosilac obnove, prihvatiće sve stručne i dobronamerne sugestije, i sa radošću ugradiće ih u postojeći plan obnove.
U svetlu proslave praznika svetog Prvomučenika i Arhiđakona Stefana 15. avgusta, čija je sudbina neraskidivo vezana za Hrista, kako stradanjem tako i vaskrsenjem, sagledava se i sudbina i istorijski hod manastira Banjska. Sveti Stefan održao je svoju veru u Hrista, ne protiveći se stradanju, nego naprotiv radujući mu se, i ostao je u sećanju Crkve kroz, evo, dve hiljade godina. Nije zaboravljen, nego je, nasuprot, proslavljen. I u slavu njegovog imena podižu se veličanstveni hramovi širom vaseljene, kao što je i Banjska.
I Banjska je, stradajući kroz svoju sedmovekovnu istoriju, prošla golgotu zajedno sa Hristom, bila nasilno pretvarana u džamiju, razarana, pustošena. Ali je ostala Hristova i sa Hristom, uvek spremna da se stavi u službu onoga cilja koji joj je namenjen, u skladu sa osvedočenim evanđelskim načelom – ukoliko veće stradanje prethodi, utoliko veća slava sleduje.
Protosinđel Simeon
Nastojatelj man. Banjska
Ćiriličnu verziju teksta u Wordu dostavljamo u prilogu , a možete je pročitati i na zvaničnoj internet prezentaciji Eparhije raško-prizrenske – ovde.
Prilozene fotografije u punom formatu mozete preuzeti – ovde.
… [Trackback]
[…] Read More here on that Topic: novinar.de/2007/08/17/banjska-svedok-i-cinilac-vaskrsenja.html […]